check_box_outline_blank zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 20-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, par Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega et Martine Ostorero

Citation : SDS VD D 1 20-1

Licence : CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Jean Gallot, de Corsier-sur-Vevey

1484 février 21 – mars 6. Château d’Attalens

Jean Gallot, de Corsier, comparait le 21 février 1484 au château d’Attalens devant Damien Berruyer (« Berruerii »), vice-inquisiteur et représentant de l’administrateur de l’évêché de Lausanne et doyen de Sion. Après la deuxième monition, l’inculpé avoue et dénonce deux personnes déjà brûlées (son frère et sa belle-sœur). Le 24 février, suite à la troisième monition, Jean poursuit ses aveux et dénonce deux autres personnes (un homme et une femme). Le lendemain, après la quatrième monition, l’inculpé refuse de continuer ses aveux ; le procureur de la foi demande alors à la cour de l’interroger sur plusieurs articles. Le 26 février, après avoir entendu les réponses aux susdits articles, le procureur de la foi demande la sentence interlocutoire afin de soumettre l’inculpé à la question, laquelle sentence sera rendue par la cour ce même jour et exécutée immédiatement. Jean confirme alors ses aveux et dénonce quatre hommes comme complices. Au total, Jean Gallot mentionne 7 complices (5 hommes et 2 femmes). Le 4 mars, le procès est clos et la cour assigne les parties au 6 mars pour entendre la sentence dans l’église d’Attalens.

Les procès de Jaquet de Panissère (SDS VD D 1 14-1 : ACV, Ac 29, p. 228–258), Jordana de Baulmes (SDS VD D 1 15-1 : ACV, Ac 29, p. 208–227), Claude Bochet (SDS VD D 1 16-1 : ACV, Ac 29, p.  264–275), Jean Poesiouz (SDS VD D 1 17-1 : ACV, Ac 29, p. 301–312), Jeannette Barattier (SDS VD D 1 18-1 : ACV, Ac 29, p. 276–300), Antoine de Vernex (SDS VD D 1 19-1 : ACV, Ac 29, p. 313–327) et Jean Gallot (SDS VD D 1 20-1 : ACV, Ac 29, p. 333–348) ont tous été intentés entre 1477 et 1484. Ils sont les témoins d’une nouvelle chasse aux sorciers menée sur la Riviera lémanique, après la première vague des années 1448–1449.

Le procès de Jean Gallot occupe les pages 333 à 348 du registre Ac 29. On trouve une note sur la page de garde de l’ancien « dossier Gallot », tandis que le verso de la page est resté vierge. Le procès-verbal à proprement parler débute à la page 335 pour finir à la page 341. Les pages 342 à 347 n’ont pas été utilisées. La dernière page de l’ancien dossier comporte trois inscriptions, dont deux rassemblent celles du dos de l’ancien « dossier Barratier ». Les actes du procès de Jean Gallot ont été signés par Humbert de Gerdil ; cependant, nous ne pensons pas qu’il en soit l’auteur parce que le premier procès-verbal indique clairement comme notaire un certain Rodolphe Macri, bourgeois de Corsier. Comme tout le procès relève de la même main, y compris ce premier interrogatoire, il faut sans doute attribuer sa rédaction à Rodolphe Macri. Humbert de Gerdil a donc simplement apposé sa signature au procès-verbal déjà rédigé. La plus grande partie des annotations en marge proviennent de la main qui a rédigé le reste du procès-verbal. Cependant, la page 338 comporte quatre annotations d’une main inconnue, probablement rajoutées lors d’une lecture plus tardive.

Texte édité

[Note d’archives dans la marge de gauche par une main du XXe siècle :] 1484, février–marsDate : 01.02.1484 – 31.03.1484

Processus Johannes GallotPersonne : parrochie de
CorsieLieu : mandamenti de AtthalenLieu : LausannensisLieu :
dyocesis de anno Domini Mo CCCCo LXXXIIII de
mensibus februarii et marci
Date : février 1484 – mars 1484
.
Aligné à droite

[p. 334]Saut de page
[p. 335]Saut de page

JhesusPersonne : Centré

Processus ex mero sacre inquisitionis fidei
officio instantique eiusdem sacre fidei procuratoreTerme :
formatus
contra et adversus Johannem
Gallot
Personne :
parrochie de CorsieLieu : mandamenti
de AtthalenLieu : LausannensisLieu : dyocesis.
Aligné à droite

Anno Domini Mo CCCCo octuagesimo tercio et die XXI mensis februariiDate : 21.02.1484,
in dicto castro de AtthalenLieu d’origine : sequitur inquisitio seu inquisitionalÀ corriger en : inquisitionalisa
processus, qui et que fiunt et fieri proponunt per me Rodulphum b
Macri
Personne :
burgensemTerme : CorziatiOrganisation : et dicte sacre fidei inquisitionis
officii scripbam de mandato venerabilis religiosi fratris Damiani
Berruerii
Personne :
1 ordinis fratrum PredicatorumOrganisation : , in dyocesi LausannensiLieu : c–viceinquisitorem
generalem
À corriger en : viceinquisitorisTerme : generalis
–c per reverendum patrem fratrem Franciscum GranetPersonne : 2 eiusdem
ordinis, sacre theologie egregium professorem, in dyocesi LausannensiLieu : ,
GebennensiLieu : et SedunensiLieu : sacre fidei inquisitorem generalem
vicariumque in hac parte reverendi domini d–Johannis BalisteriiPersonne : 3 administratoris
episcopatus LausannensisOrganisation : , decani SedunensisOrganisation :
Ajout à la hauteur de la ligne par une autre main
–d4, contra et adversus Johannem GallotPersonne :
parrochie de CorsieLieu : eiusdem dyocesis LausannensisLieu : inquisitum, superius
intitulatum. Qui de mandato prefati domini viceinquisitoris
captus extitit et in carceribus castri de AtthalenLieu : in dicta
parrochia tamquam de fide suspectus notatusque et vehementer
diffamatusTerme : de dampnatoTerme : heresis crimineTerme : .
Quiquidem JohannesPersonne :
existens et personaliter constitutus coram prefato domino viceinquisitore
omni carceris vinculo solutus ac per eundem examinatus et interrogatus
eius mediante juramento in ipsius viceinquisitoris manibus
et ad sancta Dei euvangelia corporaliter tacta prestito tamquam
principalis in facto suo et ut testis in facto alieno, vedelicetÀ corriger en : videlicete
primo an sciat causam sue detentionis, prius sibi appositis
quomodo Ecclesia numquam claudit gremium redeunti nec peccati venia
penitentis quovis tempore denegatur ; qui dixit quod nescit.
Deinde
paulo post advisitatusAinsi dicit quod ita, quia castellanusTerme : eiusdem
castri sibi dixit quod ipse erat captus pro heresis crimine.

Item interrogatus an habeat aliquos emulos seu malivolos in
dicta parrochia de CorsieLieu : nec in circumvicinis locis, qui dixit quod non.

Item interrogatus an umquam per aliquem seu aliquos crimen heresis
fuerit sibi improperatum, qui respondit quod non.

Item interrogatus an sciat fidem catholicam, dixit se scire Pater
Noster et Ave Maria. Credo dixit se nescire neque Benedicite.
[p. 336]Saut de page

Item interrogatus an in quolibet festo sancto PascheTerme : Date : des fêtes sans date fixe fuit confessus
et eucaristie sacramentum, ut moris est unicuique fideli christiano,
receperit, dixit quod sic. Et dixit se nichil aliud scire, pronunciando et dicendo hec verba : « Utinam essem perfectus hereticusTerme :
et ita malus si umquam fuerit aliquis, quia dicerem vobis veritatem
pro leviori experditione mea »
.

Interrogatus si aliqua alia velit dicere, eidem presentando misericordiam
Ecclesie et monendo eundem pro secunda monitione. Quiquidem dicit : « NonAjout au-dessus de la lignef aliud
dicam, etiam si deberetis me excoriare »
, jurando per Deum se esse
innocentem et nichil scire de crimine heresis.
Qua propter auditis verbis
per dictum JohannemPersonne : prolatis, instante procuratore fidei fuit assignatus
ad quartam horam post meridiemPériode : l’après-midi. Et hoc pro secunda monitione,
g–presentibuse domino Petro de ClausuloPersonne : , domino Petro de BorelloPersonne : , domino
Anthonio MichodiPersonne : curatoTerme : dicti loci de AtthalenLieu : , domino Johanne
Michodi
Personne :
, domino Johanne HenriciPersonne : , nobili viro Nycodo TibiePersonne : ballivoTerme :
LausannensiLieu : , nobili Francisco JulliariPersonne : et Anthonio BachellardiPersonne : .
Ajout à la hauteur de la ligne par une autre main
–g

Anno quo supra, die et hora quarta post meridiemPériode : l’après-midiDate : 21.02.1484 idem Johannes
Gallot
Personne :
instante procuratore fidei et vigore assignationis
comparuit coram domino viceinquisitoriAinsi. Quiquidem viceinquisitor
semper eidem misericordiam ecclesiamecclesiasticam presentando, dixit eidem JohanniPersonne : ,
si esset advisatus et si aliqua vellet dicere de crimine pro quo
detinebatur et inculpabatur. Quiquidem Johannes GallotPersonne :
dixit prout sequitur :

Et primo quod sunt tres anni salvo pluriDate : 1481 ipso existente in quadam
tristicia seu malenconia, et hoc racione paupertatis, itinerando
in dicta parrochia sua in quodam loco vocato In Cresto de SalesLieu : . Et incontinenti reperit Ginodum GallotPersonne : et eius uxoremPersonne : , combustos, quih dixerunt
eidem JohanniPersonne :  : « Opportet quod nos vadamus ad domum fratris nostri ad
procurandum sibi aliquod malum domui sue »
.
Interrogatus qua de
causa volebant et dicebant alii sibi velle procurare malum,
dixit quod eos non interrogavit, nec fuerunt in predicta domo.

i–introitusNote dans la marge de gauche–i Item modico successu temporis idem Johannes GallotPersonne : ivit ad quondam
locum vocatum AfforaLieu : 5 pro lignis j–colligendum À corriger en : colligendis–j. Et incontinenti,
ipso existente in malenconia, reperit dyabolum in specie unius
hominis habensÀ corriger en : habentisk vestem brevem quasi nigri coloris. Quiquidem
dyabolusTerme : eidem JohanniPersonne : dixit : « Johannes GallotPersonne : , tu es tristis,
[p. 337]Saut de pagedolens et pauper. Si velis michi credere, faciam te divitem. Sed
opportet quod facias michi homagiumTerme :  »
. Quod et fecit sine ulterioribus
verbis. Et quia dictus JohannesPersonne : erat pauper l, dyabolus
m–tributumNote dans la marge de gauche–m promisit sibi dare qualibet ebdomadaDurée répétée : 1 semaine unum grossum, et
dictus JohannesPersonne : sibi promisit dare in signum veri homagii qualibet
septimana unum denariumUnité monétaire : 1 denier pro homagio. Quod et hoc fecit n–semel tantumAjout à la hauteur de la ligne par une autre main–n.

Item interrogatus per prefatum dominum viceinquisitorem de modo
faciendi homagium et forma, dixit instigante et consulente
o–Nomen dyaboliTerme : Note dans la marge de gauche–o dyabolo : « Dixi in hec verba : Ego, Johannes GallotPersonne : , nego
Deum omnipotentem, virginem MariamPersonne : et quidquid de Deo est, et te
dyabolum, vocatum GrabrierPersonne : 6, recipio in magistrum meum »
.
Et cum
magis fuerit super confessatum per ipsum, et sponte nichil aliud voluit
dicere, sed dicit : « Habeatis pacientiam, quia aliud nonAjout au-dessus de la ligne par une autre mainp feci ne scio ». Quare
instante procuratore fidei fuit assignatus pro tercia monitione ad diem
XXIIII dicti mensis februarii
Date : 24.02.1484
, presentibus q–dominis Anthonio MichodiPersonne :
curato dicti loci de AtthaleniLieu : , Petro de ClausoPersonne : , Petro de BorelloPersonne : ,
Johanne MichodiPersonne : , Johanne HenriciPersonne : presbyterisTerme : , nobilibus et discretis r
Nycodo TibiePersonne : ballivo LausannensiLieu : , Francisco JulliardiPersonne : , Anthonio
Bachellardi
Personne :
Ajout à la hauteur de la ligne par une autre main
–q.

Anno et die XXIIII dicti mensis februariiDate : 24.02.1484, vigore assignationis comparuerunt
dicti, procurator fidei et dictus Johannes GallotPersonne : , et per prefatum dominum
viceinquisitorem monitus pro tercia monitione, eidem presentando misericodiam
Ecclesie, idem viceinquisitor dixit eidem JohanniPersonne :  : « Johannes GallotPersonne : ,
prout dixi tibi, poteris salvare animam, corpus, honorem et bona solum
quod velis dicere puram et meram veritatem »
. Et precepit eidem dicere
sub juramento per presens sibi prestito et dato.
Et primo dixit quod omnia
per ipsum superius confessata sunt vera et hoc in periculum anime sue.

Deinde interrogatus super nonnullis per ipsum superius confessatis, quod omnimodam
respondeat veritatem, dixit se paratum respondere.

Et primo super eo quia interrogatus fuit, si quolibet anno confessus
fuerit in Ebdomada SanctaDate : des fêtes sans date fixe prout decet verum christianum suo proprio
sacerdoti omnia peccata sua, et istud peccatum ydolatrie, dixit et
respondit quod a tempore quo fecit homagiumTerme : predicto eius magistro
dyabolo, quolibet anno confessus est omnia peccata sua, dempto isto peccato
ydolatrieTerme : .
Et interrogatus quare non confitebatur istud peccatum sicut
et alia peccata, dixit quod hoc fecit ex precepto dicti dyaboli, magistri
sui.

Item interrogatus si quolibet anno etiam post dictum homagium et
confessionem factam receperit corpus ChristiTerme : , et quomodo usus est,
dixit quod recepit prout alii boni christiani, sed ex precepto
[p. 338]Saut de pagedicti magistri dyaboli duabus vicibus sacro ipso corpore Christi recepto
manibus suis pollutis ipsum ab ore extraxit. Deinde juxta domum
suam propriam in quodam rivullo aque progessit. Et hoc dixit fecisse
ex precepto magistri sui.

s–Nomen dyaboliNote dans la marge de gauche–s Item dixit quod quando fecit homagium predicto magistro suo vocato GrabrierPersonne : ,
ipse dyabolus sibi apparentem erat in specie unius hominis, et quando probuit
t–HomagiumNote dans la marge de gauche–t consensum de faciendo sibi homagium, ipse dyabolus illico et incontinenti conversus est in speciem unius cattiTerme : , quem obsculatus est
in posterioribus. Que posteriora erant callida u.

Item interrogatus de censu et tributo sibi promisso per dictum dyabolum,
si receperit, dixit quod numquam recepit nisi semel, videlicet tres grossos.
Et ipse dictus JoJohannes GallotPersonne : in signum veri homagii inmediate
post homagium sibi factum, dedit eidem dyabolo unum capriolum,
circa festum PentechostisTerme : Date : des fêtes sans date fixe sibi dyabolo portatum per prefatum JohannemPersonne :
juxta unam parvam aquam prope domum in qua habitabat. Et dictum
censum numquam solvit nisi semel.

Item interrogatus siAjout au-dessus de la lignev, post dictum homagium factum eidem dyabolo vocato GrabrierPersonne : ,
quid idem dyabolus eidem precipiebat seu precepit, dixit quod idem magister
w–Precepta dyaboliNote dans la marge de gauche–w suus sibi et suis complicibus precipiebat quod facerent multa mala.

Interrogatus que mala, dixit nocere hominibus, animalibus, etcAbréviation. Tamen
dixit se nichil fecisse nec umquam alicui nocuisse.
Item ulterius dixit quod dyabolus eidem precepit ire ad sectamTerme : hereticorum.
Interrogatus
x–Prima sectaNote dans la marge de gauche–x si hoc fecerit, dixit quod sic.
Interrogatus in qua prima secta fuit,
dixit in quodam loco vocato PerrealLieu : Changement de langue : français7.
Interrogatus qua die et hora
et quomodo ivit de diePériode : le jour, dixit quod quadam die jovisPériode : jeudi circa horam
novam noctis
Période : la nuit
. Dixit etiam quod ivit pedes.
Interrogatus quomodo
poterat videre, dixit quod mediante quodam lumines y–modicum obscurosCorrection à la hauteur de la ligne, remplace : modus obscuro–y.

Interrogatus qui erant presentes, dixit quod non erant in ista
z–ComplicesNote dans la marge de gauche–z prima secta nisi Ginodus GallotPersonne : et uxorPersonne : sua, qui postea
fuerunt combusti, PhilippaPersonne : , uxor Johannis PictierPersonne : de GrangiisLieu : .

Interrogatus si ibidem erat magister suus, dixit quod sic.
Interrogatus
quid ibidem faceruntAinsi in ista prima secta, dixit quod biberunt vinum et
comederunt carnes, panem apportatum [fuit]Omission, complété(e) par analogieaa per dictum Johannem GallotPersonne :
et eius uxoremPersonne : 8.
Interrogatus que carnes erant, dixit quod carnes vituli,
prout sibi videbatur.
Interrogatus quid post illam comestionem fecerunt,
dixit quod recesserunt quilibet ad domum suam.
Interrogatus de
ab–Secunda sectaNote dans la marge de gauche–ab secunda secta ubi fuit tempta, dixit in quodam [loco]Omission, complété(e) par analogieac vocato ad
PerevernogeLieu : Changement de langue : français9.
Interrogatus quid ibi fecerunt, dixit quod sicut in prima
secta et cibaria aportata fuerunt per superius nominatos.
Interrogatus
quid pro parte sua, dixit quod nichil portavit nec portabat.
Interrogatus
quomodo ibat ad sectam, cum locus secte sit remotus a domo sua,
dixit quod mediante quodam baculo sibi traditto per dictum suum magistrum.
[p. 339]Saut de page

Interrogatus si sibi tradiderit aliquid aliud cum baculoTerme : et ubi est dictus
baculus, dixit quod dyabolus nichil aliud ibi tradidit nisi dictum
baculum. Et quod dictus baculus est in domo sua cum certis lignis
et quod non poset reperiri nisi per ipsum JohannemPersonne : .
Interrogatus
qui erant ex suis complicibus in dicta secta et quos realiter
vidit, dixit quod vidit jam superius nominatos. Et primo
ae–ComplicesNote dans la marge de gauche–ae Johannem GallotPersonne : fratem suum et uxoremPersonne : suam videlicet dicti JoJoahhnis GallotPersonne : ,
combustos, Johannem RumyCorrection à la hauteur de la ligne, remplace : RunyafPersonne : de GrangiisLieu : parrochie de AtthalenLieu : .
Et dixit se non vidisse alios et quod numquam fuit nisi in istis
duabus sectis. Et istud dixit in periculum anime et cum juramento
in hec verba : « Per Deum, nescio aliud ».
Interrogatus de preceptis dyaboli,
dixit ut superius, videlicet quod dyabolus eisdem multa mala facere precepitÀ corriger en : ag, sed ipse nulli nocuit ;
presentibus quibus supra.

Anno quo supra et die XXV eiusdem mensis februariiDate : 25.02.1484, idem JoesJohannes GallotPersonne :
per prefatum dominum viceinquisitorem ah–et etÀ corriger en : et–ah monitus pro quarta
et ultima monitione, eidem presentando misericordiam Ecclesie ut supra,
etiam vigore juramenti sibi prestiti dixit : « Interrogetis me quantum
volueritis, quia nichil a me habebitis et sufficiat que dixi vobis »
.
Interrogatus
si recordetur de superius confessatis per ipsum et ista sive illa per
ipsum confessata sint vera, dixit quod sic.
Interrogatus si fuerit
in aliquibus preter quam ai–in inÀ corriger en : in–ai suo processu superius nominatis sectis, dixit
quod non.
Interrogatus de baculo sibi traditto per dictum suum magistrum,
ubi est et quod meram dicat veritatem, dixit : « Vere, ego nescio ». Et dixit : « Si
permittatis me abire, ego aportabo vobis »
.
Auditis istis, petiit procurator
fidei ipsum Johannem GallotPersonne : respondere ad formam super nonnullis per ipsum
procuratorem producendum aut questioni subiciendum, donec et quousque ab ore
suo veritas eruatur. Istud petit visis informacionibus sumptis contra eundem
JohannemPersonne : , visis etiam variacionibus suis. Quiquidem JoesJohannesPersonne : dixit :
« Nichil aliud scio, excorietis me ». Qua propter fuit idem JoesJohannesPersonne : assignatus
ad audiendum proponenda per prefatum procuratorem ad diem crastinamDate : 26.02.1484 ;
presentibus quibus supra.

Anno quo supra et die XXVI vigoreDate : 26.02.1484 assignacionis comparuerunt JoesJohannes
Gallot
Personne :
ex una parte et procurator fidei ex altera, petens ipse
procurator fidei responderi ipsum JohannemPersonne : , et ipse JoesJohannesPersonne : se
ad singula responsurus.

Sequitur ea que petit ipse procurator fidei, petit
ipsum responderi puram et meram
veritatem, alioquem petit torqueriTerme : .
Aligné à droite


Et primo qua de causa ipse JoesJohannesPersonne : intravit sectam et quis
eundem posuit in predicta secta.
Secundo quomodo
fecit homagium dicto dyabolo et quo nomine vocatur. In quo loco,
in qua specie sibi apparuit.
Tercio modo et forma negationis
Dei et fidei.
Quarto quid dedit dyabolo predicto
[p. 340]Saut de pagede corpore proprio aut si dederit censu ; et quid post mortem.

Sexto10 fuit in diversis sectis, in quibus et de tempore, quodÀ corriger en : quotaj
sunt anni quibus intravit sectam.
Septimo qua die et hora
ivit ad secCorrection par-dessus, remplace : paktam et quo lumine utuntur.
Octavo quos actus fecit
et faciunt predicti heretici, et quid dyabolus eisdem precipit.
Nono
quantis vicibus fuit in sectis et quos realiter ibidem vidit et
cognovit.
Decimo quid dyabolus eidem precipiebat et suis
complicibus.
Undecimo si quolibet anno confessus fuerit suo
proprio sacerdoti omnia peccata sua, et istud peccatum ydolatrie.

Duodecimo si sacrum corpus Christi quolibet anno receperit et quomodo
usus est.
Terciodecimo a quo tempore non vidit magistrum
suum et quid in ultimis verbis dyabolus eidem JohanniPersonne : dixit.
Quartodecimo qua de causa quoniam scivit se ita peccasse contra Deum
et fidem catholicam, quare non venit ad confessionem.

Petit procurator ad ista superius proposita
ipsum Johannem GallotPersonne : responderi.
Aligné à gauche

Responsio predicti JoisJohannis GallotPersonne : Centré


Ad primum ubi queritur qua de causa, respondet quia etiam in maxima
necessitate et se reperit in loco superius nominato et fecit prout
al–Nota de variacionibus
introitus per eum
jam superius dictis
Note dans la marge de gauche
–al jam confessus est. Et in crastinum super isto primo articulo dixit quod
frater suus Ginodus GallotPersonne : , videns paupertatem dicti eius fratris,
quadam die prope domum suam dixit eidem frater : « Tu es pauper,
si velis michi credere, ducaberis »
. Et post plurima verba idem Johannodus
Gallot
Personne :
duxit eumdem JoJohannemPersonne : ad locum quemdam vocatum PerreauzLieu : Changement de langue : français. Et ibidem [apparuit]Omission, complété(e) par analogieam dyabolum
qua supra in suo processu.
Ad secundum, tercium et quartum respondet
ut prius, ad quintum, sextum, septimum, octavum, nonum, decimum usque ad ultimum
respondet ut prius.

Visa prima confessione que non fuit confestim facta, viso juramento
sibi dato, visa gracia sibi presentata, visis informacionibus contra
eundem sumptis, visis variacione de introitu dicte secte et
pluribus aliis, idem procurator fidei petit per corpus suum proprium
examinari et interloqui. Quibus auditis, de consilio discretorum 11.

Nos frater Damianus BerrueriiPersonne : , viceinquisitor, processimus ad sentenciam
interloqutoriam, que talis est et sequitur secundum formam
juris et ad peticionem procuratoris fidei racionaliter requirentis et
petentis ; presentibus quibus supra.

Dessin à la plumeChristiPersonne : nomine invocato a quo omne rectum judicium procedit, non declinantes
a dextris neque a sinistris, sed equo libramine ut de vultu Dei nostrum
[p. 341]Saut de pageprodeatCorrection au-dessus de la ligne, remplace : prediatan judicium et occuli nostri videant equitatem, audita fama,
auditis clamoribus contra te Johannem GallotPersonne : laborantibus, visis indiciis
ac ao per te confessatis et viriacionibusÀ corriger en : variacionibusap atque perjurio, ac blasphemiaTerme :
que etiam coram nobis sepius prolata, et mendaciis, de consilio
peritorum te questioni subiciendum condempnamusAjout dans la marge de droite avec un signe d’insertionaq, donec et quousque veritas ab
ore tuo eruatur, citra tamen sanguis effusionem et membrorum
mutilacionem de quibus expresse protestamur. In nomine Patris12.

Lata fuit hec sentencia per dominum viceinquisitorem die qua supraDate : 26.02.1484. Qua
lata, petiit ipse procurator fidei exequi et dari exequcioni.

Deinde ipse dictus JohannesPersonne : fuit ductus ad aulam magnam
dicti castri ; et dum ducebatur ad predictum locum dicte torture, dixit
idem JohannesPersonne :  : « Per Deum, nichil aliud habebitis a me », et : « Habeatis
pacientiam »
. Ac tamen per dominum castellanum et nonullos alios
fuit ligatus a tergo, et ligatis manibus rogavit ipsum non torqueri,
se offerens omninodam dicere veritatem. Qua propter non fuit tractus nec
in corpore molestatus, sed fuit assignatus, quia erat hora octava de
mane, ad horam decimam
Période : le matin
.

Hora decimaPériode : le matin coram superius nominatis dixit idem JoesJohannes GallotPersonne : coram
ar–ComplicesNote dans la marge de gauche–ar superius nominatis : « Ecce domine viceinquisitor et vos domini, nec
timore, nec amore, sed pro veritate dico duo : primo omnia
superius per me confessata sunt vera. Et ultra obmisi unum,
videlicet super complicibus meis ; in sinagogisTerme : dyaboli vidi superius
nominatos et Johannem Millioz antennatumPersonne :  »
. Et dixit ipsum vidisse
tantum modo in una secta, videlicet in ultima. Item Vuillelmum BerruyerPersonne :
as–Nota
contra Vuillelmum BerruerPersonne :
de ChardonaLieu :
Note dans la marge de gauche
–as filium Mermeti BerrueyerPersonne : de ChardonaLieu :  ; item Petrum DecimatorisPersonne :
filium quondam Johannis DecimatorisPersonne : , qui fuit combustus, de ChardonaLieu :  ; item
vidit in dicta secta Petrum DecimatorisPersonne : filium quondam Johannis Decimatoris
antenatum
Personne :
, qui vocatur parvus PetrusPersonne : de ChardonnaLieu : , et dixit
in periculum anime sue alios non scire nec vidisse. Sed petiit
amplius non ipsum interrogari, sed omninodam in suo processu facere
conclusionem, dicendo ulterius : « Si dicerem vobis aliqua alia,
non essent nisi mendacia, et supplico pacientiam habeatis »
. Auditis
istis, fuerunt assignati procurator fidei et ipse JohannesPersonne : ad
concludendum in dicto processu ad quartam mensis marciiDate : 04.03.1484.
Quiquidem
comparuerunt, et fuit interrogatus dictus JoesJohannesPersonne : [si]Omission, complété(e) par analogieat velit aliquod dicere in oppositum
contra dictum procuratorem et si velit quod fiat conclusio in suo processu,
dixit quod sic. Et sibi procurator fidei petiit concludi. Qua
propter per ipsum viceinquisitorem fuerunt assignati ad diem
VI huius mensis
Date : 06.03.1484
in ecclesia de AthallenLieu : , audituri sentenciam domini
viceinquisitoris ; presentibus quibus supra.

[Signature :] notarius Humbertus de GerdiliPersonne :
Seing/signe notarial
[p. 342]Saut de page
[p. 343]Saut de page
[p. 344]Saut de page
[p. 345]Saut de page
[p. 346]Saut de page
[p. 347]Saut de page
[p. 348]Saut de page
au–Materia valisAjout en haut de la couverture–au
av–JoJohannees Chapuys alias AymbazPersonne : et JoJohannes CoiretPersonne : .Ajout en bas de la couverture–av

Annotations

  1. À corriger en : inquisitionalis.
  2. Suppression par biffage : off[icii].
  3. À corriger en : viceinquisitorisTerme : generalis.
  4. Ajout à la hauteur de la ligne par une autre main.
  5. À corriger en : videlicet.
  6. Ajout au-dessus de la ligne.
  7. Ajout à la hauteur de la ligne par une autre main.
  8. Suppression par biffage : d.
  9. Note dans la marge de gauche.
  10. À corriger en : colligendis.
  11. À corriger en : habentis.
  12. Suppression par biffage : dyabolus.
  13. Note dans la marge de gauche.
  14. Ajout à la hauteur de la ligne par une autre main.
  15. Note dans la marge de gauche.
  16. Ajout au-dessus de la ligne par une autre main.
  17. Ajout à la hauteur de la ligne par une autre main.
  18. Suppression par biffage : o.
  19. Note dans la marge de gauche.
  20. Note dans la marge de gauche.
  21. Ajout à la hauteur de la ligne d’une main plus récente : et postea dixit frigida.
  22. Ajout au-dessus de la ligne.
  23. Note dans la marge de gauche.
  24. Note dans la marge de gauche.
  25. Correction à la hauteur de la ligne, remplace : modus obscuro.
  26. Note dans la marge de gauche.
  27. Omission, complété(e) par analogie.
  28. Note dans la marge de gauche.
  29. Omission, complété(e) par analogie.
  30. Suppression par biffage : Peregerne.
  31. Note dans la marge de gauche.
  32. Correction à la hauteur de la ligne, remplace : Runy.
  33. À corriger en : .
  34. À corriger en : et.
  35. À corriger en : in.
  36. À corriger en : quot.
  37. Correction par-dessus, remplace : p.
  38. Note dans la marge de gauche.
  39. Omission, complété(e) par analogie.
  40. Correction au-dessus de la ligne, remplace : prediat.
  41. Suppression par biffage : parte.
  42. À corriger en : variacionibus.
  43. Ajout dans la marge de droite avec un signe d’insertion.
  44. Note dans la marge de gauche.
  45. Note dans la marge de gauche.
  46. Omission, complété(e) par analogie.
  47. Ajout en haut de la couverture.
  48. Ajout en bas de la couverture.
  1. Damien BerruyerPersonne : est en 1464Date : 1464 déjà vicaire de l’inquisiteur Victor MassenetPersonne : . Il instruit à FruenceLieu : le procès contre Perrissone GappitPersonne : (ACV, Ac 29, p. 160–179).
  2. François GranetPersonne : est nommé inquisiteur dès 1484Date : 1484. En 1481Date : 1481, il agit comme vicaire de l’inquisiteur Thomas GogaPersonne : à NeuchâtelLieu : dans les procès de quatre hommes (Hansen 1901, p. 499–500 ; Modestin 2016). Dix-huit ans plus tard, il est mentionné dans un document comme étant dans l’entourage de Victor MassenetPersonne : (Reymond 1918, p. 37). En même temps que François GranetPersonne : , cette source cite également Jean BlanchetPersonne : , qui est vice-inquisiteur 1480 à 1482Date : 01.01.1480 – 31.12.1482 ; il instruit les procès de Jean PoesiouxPersonne : , Jeannette BarattierPersonne : et Antoine de VernexPersonne : .
  3. Jean BalisteriPersonne : est doyen de SionOrganisation : à partir de février 1483Date : février 1483. Avant la mi-novembre de la même année, l’évêque de LausanneOrganisation : , Benoît de MontferrandPersonne : lui amodie les revenus de son évêché et le nomme vicaire général (HS, 1/4, p. 242). Serait-ce lui qui fait emprisonner pour acte d’hérésie un homme à OuchyLieu : en 1487Date : 1487 (ACV C VI f 53) ?
  4. Ajouté plus tard dans un espace laissé en blanc.
  5. N’a pas pu être identifié ; toutefois, « Afforets », « Affores » est un lieu-dit répandu qui se compose de « ad » et de « forestus » – forêt et qui doit signifier près de la forêt. Peut-être Les RaffortsLieu : , entre OronLieu : et ThioleyresLieu : .
  6. A rapprocher de GrabierPersonne : , nom du démon mentionné dans le procès d’Antoine de VernexPersonne : en 1482Date : 1482 (SDS VD D 1 19-1 : ACV, Ac 29, p. 320).
  7. N’a pas pu être identifié.
  8. Il ne s’agit certainement pas de l’accusé, mais de son frère et de sa belle-sœur mentionnés plus haut.
  9. Eventuellement « PerevuatLieu :  », « PerreyvuatLieu :  », sur la commune de BossonnensLieu : .
  10. Le cinquième point manque.
  11. La phrase s’arrête brusquement.
  12. La sentence s’arrête ici, il devrait suivre etcAbréviation.